ไมโครพลาสติกที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า ไม่ได้ถูกพบในทะเลที่มีขยะพลาสติกลอยอยู่ หรือในสัตว์น้ำทะเลเท่านั้น แต่พบอยู่ในปอด ในเลือดของมนุษย์ และรอบๆ ตัวเราในชีวิตประจำวันอย่างแทบจะหลีกเลี่ยงไม่ได้ โดยที่เราอาจไม่รู้ตัว
เมื่อต้นเดือนเมษายนที่ผ่านมา มีการค้นพบไมโครพลาสติกในเนื้อเยื่อปอดของมนุษย์เป็นครั้งแรก จากการตรวจสอบตัวอย่างเนื้อเยื่อปอดของผู้ป่วยทั้งหมด 13 ราย พบว่ามีไมโครพลาสติกในเนื้อเยื่อปอดถึง 11 ราย โดยก่อนหน้านี้เมื่อเดือนมีนาคม 2565 นักวิทยาศาสร์เพิ่งตรวจพบไมโครพลาสติกในเลือดของมนุษย์เป็นครั้งแรก จากการสุ่มตรวจตัวอย่างเลือด 22 ตัวอย่าง พบไมโครพลาสติกใน 17 ตัวอย่าง และนอกจากนี้ไมโครพลาสติกยังตรวจพบได้ในอุจจาระของผู้ใหญ่ ทารก และอุจจาระแรกของเด็กแรกเกิดอีกด้วย
ด้วยขนาดของไมโครพลาสติกที่เล็กมาก ตั้งแต่มองเห็นด้วยตาเปล่า (5 มม.) ไปจนถึงมองไม่เห็นด้วยขนาด 1 ไมครอน (0.001 มม.) ทำให้สามารถเข้าสู่ร่างกายของเราได้ผ่านทางการหายใจและทางปาก โดยเข้าสู่ระบบปอด ระบบย่อยอาหาร และปล่อยสารประกอบทางเคมีเข้าสู่กระแสเลือดและเนื้อเยื่อได้ โดยปัจจุบันยังไม่มีการศึกษาถึงผลกระทบต่อร่างกายมนุษย์อย่างเป็นทางการ แต่มีการวิจัยพบว่าไมโครพลาสติกสามารถเข้าในทางเดินอาหารของสัตว์ทะเลจนเต็ม และทำให้สัตว์ทะเลนั้นๆ ไม่สามารถกินน้ำและอาหารอื่นๆ ในปริมาณที่ร่างกายต้องการได้ จนทำให้สัตว์ทะเลขาดน้ำหรือขาดสารอาหารและเสียชีวิต รวมถึงสารเคมีในเนื้อเยื่อส่งผลให้การทำงานของภูมิคุ้มกันร่างกายสัตว์ลดลง เกิดการอักเสบในเนื้อเยื่อต่างๆ
ไมโครพลาสติกเกิดขึ้นจาก 2 แหล่งที่มาหลักๆ คือ
- จากการผลิตพลาสติกขนาดเล็กเช่นไมโครบีดส์ (Microbeads) เพื่อเป็นส่วนประกอบในเครื่องสำอางที่ใช้ขัดทำความสะอาดผิว หรือในยาสีฟัน ซึ่งตั้งแต่การเคลื่อนไหว Microbead-Free Waters Act of 2015 ทำให้หลายประเทศงดการผลิตและห้ามขายผลิตภัณฑ์ที่มีไมโครบีดส์ไปแล้ว
- จากการแตก สลาย หรือย่อยสลายของพลาสติกชิ้นใหญ่ที่ถูกใช้อยู่ทั่วไปในชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะขวดน้ำดื่ม ถุงพลาสติก เมื่อถูกความร้อน ถูกแรงกระแทก พลาสติกจะแตกออกเป็นไมโครพลาสติก ปนเปื้อนสิ่งแวดล้อมและสิ่งมีชีวิตที่อยู่รอบพลาสติกนั้นๆ ไม่ว่าจะเป็นในแม่น้ำ มหาสมุทร หลุมฝังกลบขยะ หรือในอากาศ
ไมโครพลาสติกไม่ได้แตกออกมาหรือเกิดจากขยะพลาสติกเท่านั้น แม้แต่พลาสติกรอบๆ ตัวเราที่ฉีกขาด โดนความร้อน ก็สามารถแตกสลายกลายเป็นไมโครพลาสติกและเข้าสู่ร่างกายได้ จากการศึกษาพบว่า แม้เพียงการเปิดฝาขวดน้ำที่ทำให้ฝาขวดขาดออกจากห่วงพลาสติกที่ติดอยู่ที่คอขวด การตัดหรือฉีกถุงพลาสติกใส่ขนมหรือกล่องบรรจุภัณฑ์ต่างๆ ทำให้เกิดไมโครพลาสติกขึ้นได้ (ปริมาณขึ้นอยู่กับประเภทพลาสติก ความยืดหยุ่น และขนาดของชิ้นพลาสติกที่ถูกทำให้แตกออก) ไมโครพลาสติกสามารถพบได้ในการชงชาจากถุงชาที่มีส่วนประกอบของพลาสติกที่ถุงชาหรือที่กาว การซักผ้าที่ผลิตจากเส้นใยสังเคราะห์อย่างโพลีเอสเตอร์หรือไนลอน ก็เป็นการปล่อยไมโครพลาสติกลงสู่ระบบน้ำเสียซึ่งสุดท้ายจะไหลลงสู่แม่น้ำและทะเลในที่สุด
ตัวอย่างสิ่งที่เราสามารถทำได้เบื้องต้น เพื่อลดปริมาณไมโครพลาสติกรอบๆ ตัวเรา และในสิ่งแวดล้อม
- ลดการใช้พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว เช่นถุงพลาสติก หลอด แก้วใส่เครื่องดื่ม และขวดน้ำดื่มพลาสติก
- ตระหนักในส่วนประกอบของวัสดุรอบๆ ตัวและที่ต้องการเลือกซื้อ ว่ามีส่วนผสมของพลาสติกหรือไม่ เพื่อระวังการสลายตัวของพลาสติก และเพื่อเลือกใช้วัสดุอื่นทดแทน
- ดูส่วนประกอบในเครื่องสำอางโดยเฉพาะที่ใช้ล้างหน้า ทำความสะอาดผิว และครีมบำรุงผิว ว่าไม่มีไมโครบีดส์หรือพลาสติก (ในชื่อต่างๆ เช่น Polyethylene, Acrylates Copolymer, carbomer, Cyclopentasiloxane เป็นต้น)
- เลือกชงชาจากใบชา (loose leaf) แทนจากซองจุ่ม
- เลือกใช้เสื้อผ้าที่ใช้เส้นใยธรรมชาติ ลดการใช้เส้นใยสังเคราะห์
ด้วยอัตราการผลิตและการใช้พลาสติกในปัจจุบัน ทำให้พบไมโครพลาสติกจำนวนมหาศาลในมหาสมุทร ทั้งในแพลงตอนไปจนถึงในปลาวาฬ และพบได้ใกล้ตัวเราตั้งแต่ในสิ่งที่เราขับถ่ายออกจากร่างกาย ไปจนถึงในเนื้อเยื่ออวัยวะภายในของเรา และคาดว่าปริมาณการผลิตพลาสติกและจำนวนขยะพลาสติกจะเพิ่มมากขึ้นอีกเรื่อยๆ ทุกวันนี้ยังไม่มีวิธีการแยกไมโครพลาสติกออกจากสิ่งแวดล้อมหรือออกจากร่างกายสิ่งมีชีวิต และยังไม่มีชุดความรู้ที่แน่ชัดเกี่ยวกับผลกระทบของไมโครพลาสติกที่มีต่อร่างกายมนุษย์ สิ่งที่เราช่วยกันทำได้ในขณะนี้ที่ยั่งยืนที่สุดคือการลดการใช้พลาสติกที่ไม่จำเป็นในแบบของคุณเอง
แหล่งข้อมูล:
- https://www.theguardian.com/environment/2022/apr/06/microplastics-found-deep-in-lungs-of-living-people-for-first-time?CMP=fb_gu&utm_medium=Social&utm_source=Facebook&fbclid=IwAR2XfAA_bBP2f-6LMlm1-UULZnHp9HD2c_RvQkHZgsZ-Sx0D8AxIkxkIZLs#Echobox=1649240972
- https://www.theguardian.com/environment/2022/mar/24/microplastics-found-in-human-blood-for-first-time
- https://www.theguardian.com/environment/2022/apr/06/microplastics-found-deep-in-lungs-of-living-people-for-first-time?CMP=fb_gu&utm_medium=Social&utm_source=Facebook&fbclid=IwAR2XfAA_bBP2f-6LMlm1-UULZnHp9HD2c_RvQkHZgsZ-Sx0D8AxIkxkIZLs#Echobox=1649240972
- https://www.britannica.com/technology/microplastic](https://www.britannica.com/technology/microplastic
- https://www.globalcitizen.org/en/content/microplastics-how-to-avoid-reduce/
- https://www.nature.com/articles/s41598-020-61146-4
- https://www.nature.com/articles/s41598-020-61146-4/figures/1
- https://www.nature.com/articles/s41598-020-61146-4/figures/3
- https://www.plasticsoupfoundation.org/en/2020/03/battle-on-the-so-called-liquid-microplastics-in-cosmetics/
- https://www.beatthemicrobead.org/get-to-know-microplastics-in-your-cosmetics-2/